177 gezegden

1712 woorden

28 opmerkingen

1. 25. Het gezegde van 'zu het un groat takkubos vur de deur' slaat op een vrouw met weelderige borsten.
2. Aanleggen bij de Braaiaal. De Braaiaal is geen officiële aanduiding van de aanlegplaats bij hoogwater aan de kant van Herwijnen, tegenover het veerhuis van Brakel aan de Waal. De plaats wordt gekenmerkt door een grote alleenstaande boom.
3. Alleen als het schip met dubbeltjes aankomt. Zegswijze van een volwassene tot een kind dat lange tijd dreint om iets dat normaliter te duur is.
4. Als zwaluwen laag over en boven het water vliegen, komt er regen. Dit is een gezegde van mijn vader die altijd opgeld doet. Het is ook van belang dat de zwaluwen met hun snaveltjes even het wateroppervlak aantippen tijden de vlucht.
5. Brakels dialect. Dit dialect heeft een sterk Brabantse inslag.
   Enige simpele opmerkingen met betrekking tot de uitspraak:
   1. aa: lange a en lang klinkende a in een woord wordt in het algemeen geschreven als oa en uitgesproken als òòh. Bijv. plagen is ploagu.
   2. ee: lange e in een woord wordt in het algemeen geschreven en uitgesproken als iè, of ijè.
   3. Stomme e wordt uitgesproken als zachte u zoals in uh en geschreven als een u.
   4. oo: lange o in een woord wordt in het algemeen geschreven en uitgesproken als oè, of owè.
   5. ei: wordt uitgesproken als aai of aaij.
   6. oe: wordt in enkele gevallen uitgesproken als lange u: uu Bijv. vloeken is vluuku.
   7. ij: als ij maar in andere gevallen als u of i. Bijv. dadelijk is doaluk of doalik.
   8. heid: uitgesproken als hèd.
   9. lijk: uitgesproken als luk of lik.
   10. ui: uitgesproken als ui.
   11. ie: uitgesproken als ie.
   12. a: korte a wordt soms uitgesproken als è. Bijv. dat wordt dè.
   13. e: korte e blijft korte e.
   14. o: korte o blijft korte o.
   15: u: korte u blijft korte u.
6. Broakelsu kaantkoek. Een soort kantkoek die naar mijn mening typisch Brakels was. Het betreft een harde, taaie, aan de bovenkant donkerbruine platte koek met karwijzaad.
7. Daar gaat hij, de molen, zei de molenaar. Bij het laten springen van de korenmolen op 23 april 1945 door de Duitsers zag de molenaar zijn trots verloren gaan.
8. De bui blijft voor de rivier hangen. Onweersbuien kunnen zeer krachtig zijn in het rivierengebied als zij de rivier oversteken. Het water van de rivieren kan onder bepaalde omstandigheden het oversteken van de bui verhinderen hoewel het er zeer dreigend uitziet met hoge zwarte wolken met een vuil gele ondergrond. Ergo, we ontsnappen aan het gevaar!
9. De jus is er vanaf. Het mooiste is er vanaf. Gezegd over een vrouw die qua schoonheid haar hoogtepunt voorbij is.
10. De keienpaal (kaaiepoal) is de nog steeds aanwezige grenspaal (groene zuil met daarop een gouden bal) aan de Waalbandijk tussen de voormalige gemeenten Brakel en Zuilichem. De zegswijze slaat op iemand die niet verder kijkt dan zijn neus lang is en of niet veel van de wereld heeft gezien.
11. De mist geeft of neemt ijs.
    Mist is tijdens de winter zeer verraderlijk met betrekking tot het bevriezen van het water.
12. Een kring om de maan zal nog wel gaan, maar een kring om de zon daar huilen vrouwen en kinderen om.
    Een kring om de zon, een halo en in een bijzonder geval twee halo's, duidt aan dat er slecht en soms zeer slecht weer te verwachten is.
13. Een schip vol zure appels. Deze zegswijze wordt gebezigd bij het opkomen van een dreigende wolkenmassa aan de horizon met grote donderkoppen.
14. Een tandje erop of een tandje hoger.
    Het betekend zo iets als meer gas geven of iets meer je best doen. Afgeleid van de gashendel van een motorboot.
15. Er komt bovenstrooms zeer veel water. Deze uitdrukking werd gebezigd om aan te duiden dat er hoge waterstanden in de Waal te verwachten waren met alle gevolgen van dien.
16. Even Terp rond. Een wandeling in Brakel, meestal op zondag, rondom Terp (deel oude dorp tegen de dijk aan) van jongens en meisjes, ook wel ouderen, die tegengesteld bij de wandeling elkaar tegenkomen. Het was een oude gewoonte die niet meer gepraktiseerd wordt.
17. Het Herenhuis of het Huis Brakel.
    Dit landhuis werd in 1768 vlakbij de plaats gebouwd waar tot 1672 het oude kasteel Brakel stond.
18. Het is bij de konijnen af! Het is ongelooflijk! Een vermenigvuldiging zonder ophouden
19. Hij is planken aan het dragen in Dordt. Deze zegswijze heeft betrekking op iemand die men niet kan vinden maar misschien toch wel weer gevonden zal worden: alles wat drijft in de Waal, maar tijdelijk zoek is, spoelt altijd aan in Dordrecht, ergo komt terecht.
20. Je kunt er Berlijn in zien liggen heeft betrekking op slechte aardappelsoorten die bij het koken glazig van uiterlijk worden en er niet appetijtelijk uitzien bij het eten.
21. Om acht uur het water heet.
    Vroeger kwam de huisslachter in het dorp nog langs om een afspraak te komen maken om te slachten en dan kreeg men veelal het bovengenoemde te horen.
22. Rollubollu: een spel van kinderen, dat, als het gras hoog stond op de helling van het dijkvak de Papentiend of Holdersdijk in Brakel, hieruit bestond dat zij zich op hun zij liggend, dwars op de helling, vanaf de kruin naar beneden lieten rollen in een snelle vaart, een breed spoor van geplet gras achterlatend. De opzet was om de teen van de dijk al rollend te bereiken om daarna half versuft op te staan.
23. Rommelepottenavondliedje met Sint Maarten. Het liedje luidt als volgt:
    
    Rommelupottu oavond, 'k kom nie thuis vur 't oavond
    't Oavond in de moaneschijn, es de boeru noar bed toe zijn.
    Vrouwku gif me de langu, let de kortu mer hangu.
    Vrouw gif me dit, vrouw gif me dat
    Snij er un stuk vaan 't verreku z'n gat
    Gif me un appel of un pèèr
    Dan ziedu me vaan 't hièlu joar nie mèèr.
24. Tot in de kersentijd, tot in de (suiker) bietentijd.
    Op z'n langst duurt het een jaar maar in werkelijkheid komt het nooit meer aan de orde.
25. Zo rot als een juttepeer. Inwendig volkomen bedorven maar met een mooi glad uiterlijk. Bij een juttepeer is aan de mooie bruine schil nooit te zien of de rotting van binnen al heeft plaats gevonden. Dit kan ook betrekking hebben op een persoon.
26. Zwanger vanaf de bruiloftsnacht
    Mee keind loapu recht vaan de beddeplaank
27. als vijfjarige heb ik dit gehoord uit de mond van "opa Èvert", die ooit koetsier is geweest van "den Heer". Opa Evert naar eigen zeggen met een koets met paarden over een kwartje heen rijden dat den Heer op de grond had gegooid. Als hem dat gelukt was, mocht hij het kwartje houden.
28. ellebissu